خشکسالی در ایران پدیده‌ای پیچیده و چندعاملی است که نیاز به رویکردی جامع، علمی و مشارکتی دارد. مقابله با این بحران بدون هماهنگی میان دولت، مردم و نهادهای بین‌المللی ممکن نخواهد بود.
یادداشت: رضا عباسی – پایگاه خبری زنگ خطر / ایران با اقلیمی عمدتاً خشک و نیمه‌خشک، همواره در معرض پدیده خشکسالی قرار داشته است. با این حال، در دهه‌های اخیر، شدت و گستره خشکسالی‌ها افزایش یافته و به یکی از مهم‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است. این پدیده پیامدهای گسترده‌ای بر منابع آب، کشاورزی، اقتصاد و زندگی روزمره مردم گذاشته است.
علل خشکسالی در ایران:
تغییرات اقلیمی: افزایش دمای زمین و کاهش بارندگی از مهم‌ترین عوامل اقلیمی مؤثر بر خشکسالی در ایران هستند.
برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی: استفاده ناپایدار از سفره‌های آب زیرزمینی، به‌ویژه در بخش کشاورزی، باعث افت سطح آب‌ها و بیابان‌زایی شده است.
مدیریت نامناسب منابع آب: سدسازی گسترده، نبود الگوی مصرف بهینه، و عدم کنترل مصارف کشاورزی و شهری، فشار بر منابع آبی را افزایش داده‌اند.
رشد جمعیت و توسعه بی‌برنامه شهری: افزایش تقاضا برای آب در مناطق شهری و صنعتی بدون توجه به ظرفیت‌های طبیعی.
پیامدهای خشکسالی:
کاهش منابع آبی: کاهش ذخایر سدها، خشک شدن دریاچه‌ها (مانند دریاچه ارومیه) و کاهش کیفیت آب شرب.
آسیب به کشاورزی و دامداری: کاهش تولید محصولات کشاورزی، از بین رفتن مراتع و افزایش قیمت مواد غذایی.
مهاجرت و تغییرات جمعیتی: مهاجرت روستاییان به شهرها در پی کاهش منابع معیشتی.
افزایش ریزگردها و آلودگی هوا: خشک شدن تالاب‌ها و اراضی باعث افزایش گرد و غبار در مناطق مرکزی و غربی کشور شده است.
راهکارها و پیشنهادها:
بهینه‌سازی مصرف آب: استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری و اصلاح الگوی کشت.
تقویت منابع آب غیرمتعارف: استفاده از آب‌های بازیافتی و آب‌شیرین‌کن‌ها.
افزایش آگاهی عمومی: آموزش و فرهنگ‌سازی برای صرفه‌جویی در مصرف آب.
اصلاح سیاست‌های کلان: تدوین راهبردهای ملی برای مدیریت یکپارچه منابع آب با مشارکت نهادهای ذی‌ربط و جامعه محلی.
خشکسالی در ایران پدیده‌ای پیچیده و چندعاملی است که نیاز به رویکردی جامع، علمی و مشارکتی دارد. مقابله با این بحران بدون هماهنگی میان دولت، مردم و نهادهای بین‌المللی ممکن نخواهد بود. تغییر نگرش در مدیریت منابع آب، کلید عبور از این بحران است.
