مسجد جامع گلپایگان یکی از برجستهترین آثار معماری اسلامی در ایران است که با قدمتی بیش از ۹۰۰ سال، گواهی بر شکوه و هنر دوران سلجوقی میباشد.
یادداشت از وحید اعظمی / مسجد جامع گلپایگان یکی از برجستهترین آثار معماری اسلامی در ایران است که با قدمتی بیش از ۹۰۰ سال، گواهی بر شکوه و هنر دوران سلجوقی میباشد.
این مسجد نهتنها بهعنوان مکانی برای عبادت، بلکه بهعنوان نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی شهر گلپایگان شناخته میشود.
تاریخچه و ساختار مسجد مسجد جامع گلپایگان در سال ۵۰۸ هجری قمری (۱۱۱۴ میلادی) به دستور ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بابا عبدالملک، حاکم وقت گلپایگان، در دوران حکومت ابوشجاع محمد بن ملکشاه سلجوقی ساخته شد. معمار این بنا، ابوعمر بن محمد قزوینی، با بهرهگیری از سبک معماری ایرانی-اسلامی، اثری ماندگار خلق کرد که الگویی برای ساخت مساجد دیگر در قلمرو سلجوقیان شد .
جالب است بدانید که این مسجد بر روی بقایای یک آتشکده ساسانی بنا شده است، که نشاندهنده تداوم و تحول کاربریهای مذهبی در طول تاریخ ایران میباشد .
ویژگیهای معماری مسجد جامع گلپایگان دارای صحن و شبستان وسیع و گنبد بزرگ آجری است. گنبد مسجد با ارتفاع ۲۲ متر و طراحی هشتضلعی، از ویژگیهای برجسته آن محسوب میشود. صحن مسجد بدون احتساب هشتیها، حجرهها و رواقها در حدود ۱۶۰۰ متر مربع مساحت دارد.
محراب مسجد با تزئینات گچبری و کتیبههای خط کوفی، زیبایی خاصی به فضای داخلی بخشیده است. در کتیبههای مسجد، نام محمد بن ملکشاه و اسامی خلفای راشدین ذکر شده است، که نشاندهنده اهمیت مذهبی و تاریخی این بنا میباشد.
تحولات تاریخی در دوره قاجار
در زمان فتحعلیشاه، شبستانهای شمالی و جنوبی به مسجد افزوده شد. چند دهه قبل شبستان غربی که بهصورت زیرزمین بود، تخریب و شبستان جدیدی به جای آن ساخته شد. این مسجد در مرداد ماه سال ۱۳۱۲ شمسی با شماره ۱۹۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
اهمیت فرهنگی و گردشگری مسجد جامع گلپایگان نهتنها بهعنوان یک مکان مذهبی، بلکه بهعنوان یک جاذبه گردشگری مهم در استان اصفهان شناخته میشود. این مسجد با معماری منحصر بهفرد و تاریخچهای غنی، هر ساله گردشگران و علاقهمندان به تاریخ و هنر اسلامی را به خود جذب میکند.
در پایان، مسجد جامع گلپایگان با ترکیبی از هنر، تاریخ و مذهب، یکی از گنجینههای ارزشمند معماری اسلامی در ایران است که بازدید از آن تجربهای فراموشنشدنی برای هر علاقهمند به فرهنگ و تاریخ ایران خواهد بود.